In het voorjaar van 2014 vond een kleine influx
plaats van de Buidelmees Remiz pendulinus in Gelderland. Of hieruit
later in het seizoen nog territoria zouden voortvloeien bleef een
vraag die in juni werd beantwoord: in de zuidelijke strang van de
Oude Rijn bij Aerdt werd een nestbouwende man gevonden. Zeer
waarschijnlijk waren alle vrouwtjes echter verder getrokken,
de man liet uiteindelijk het nest onafgebouwd achter. Ook in 2015 waren territoriale exemplaren aanwezig en werd er een nest gevonden in Gelderland. Een verslag.
 |
| Buidelmees, adult ♀, Rietveld Elburg, 26 januari 2014 (©Alex Bos) |
Historie
De vroegst bekende waarneming voor de
provincie Gelderland betrof tot 2013 een ringvangst aan de rand van
Elburg op 8 juli 1981. Met het verschijnen van een artikel door Ruud
Vlek werd dit een aantal eeuwen vervroegd, en wel naar de 17e eeuw:
in 1666 beschrijft Balthasar de Monconys een Buidelmeesnest,
afkomstig uit Zuilichem in de collectie van Constantijn Huygens jr.
te Den Haag. Volgens Vlek dateert 'Het broedvoorkomen in de
Bommelerwaard... vermoedelijk uit het begin van de jaren 1660,
mogelijk uit het voorjaar van 1663' [Vlek 2013]. Op 14 mei 2008 kon men een ring aflezen van een vogel die deze om kreeg in Spanje.
Influx Gelderland voorjaar 2014
In de namiddag van 22 januari 2014
ontdekten Rutger en Chris Spijkerboer in het Rietland bij Elburg een
man en vrouw Buidelmees en wisten deze met foto's goed te
documenteren. Het paartje bleef tot 28 januari aanwezig, waarbij soms
enig geduld om ze te zien nodig was: soms lieten ze zich alleen
horen. Dit betrof het eerste wintergeval voor de provincie
Gelderland. Op 14 februari 1998 werd aan het Veluwemeer bij de
monding van de Hierdense Beek een
roepende Buidelmees gemeld. Nadere informatie ontbreekt hier nog
over.
 |
| Buidelmees, adult ♂ (links) en ♀, Rietveld Elburg, 26 januari 2014 (©Alex Bos) |
Zowel in de ochtend (11:07u), als in de
avond (18:05u) van 20 maart 2014 werden in de Wageningse Bovenpolder
bij Wageningen Buidelmezen overvliegend waargenomen. In de ochtend
passeerden twee vogels laag naar het noordoosten, het avondgeval
betrof een solitair, eveneens in noordoostelijke richting
overtrekkend. Dit lijkt twee afzonderlijke gevallen te suggereren,
maar zou ook een ter plaatse zwervend ex kunnen zijn. Deze datum past in de
aankomsttijd van terugkerende broedvogels, hoewel een paar dagen aan
de vroege kant. Statistieken in waarneming.nl over
1981-2014 laten een aankomst vanaf ongeveer 24 maart zien
(waarneming.nl, bekeken 5 juli 2014).
Op 24 maart werd 's ochtends bij het
Berghoofdseveer een Buidelmees gezien en sporadisch gehoord. Aan het
eind van de dag, om vijf uur, werden een adulte man en vrouw in een
kleine poel met oud riet langs de Leuvensedijk bij de ingang van de
Jezuïetenwaai gevonden. Deze locaties liggen hemelsbreed 1134m van
elkaar en zouden dezelfde vogels kunnen betreffen. De volgende dag,
25 maart, dook tot verrassing van drie waarnemers een Buidelmees op
bij de Alterravijver aan de Droevendaalsesteeg in Wageningen. Later
die middag werd deze niet meer aangetroffen. Alleen gehoord werd een
vogel op 26 maart om 12:24 bij het Berghoofdseveer in de Rijnstrangen en twee uur later,
om 14:34 ging een man op de foto in de Jezuïetenwaai. Ook op 27
maart was een man daar present. Vanaf drie nieuwe
locaties kwamen 29 maart waarnemingen van telkens één exemplaar: bij
de Rijkerswoerdse Plassen ten zuiden van Arnhem en in het
Erfkamerlingschap bij Lobith werd alleen een vogel gehoord en in een
poeltje met lisdoddes aan de westkant van de Rosandse Polder liet er
een zich zien en horen. Bij de kleine poel langs de
Leuvensedijk was het 31 maart raak met een groep van naar later
bleek zes adulte vogels: drie man en drie vrouw. In ieder geval één
vrouw droeg links een aluminium ring. De vogels pendelden tussen de
poel en de grotere rietvelden langs het water (afstand hemelsbreed
min. 314m). De volgende dag waren een man en vrouw nog aanwezig.
 |
| Buidelmezen, Jezuïetenwaai, Duiven, 31 maart 2014 (©Rob Zweers) |
In
een rietveld aan de rand van het Wiekense Gat bij Netterden, Oude
IJsselstreek werd een adult zomerkleed man, met links een aluminium
ring, gefotografeerd, die later op de avond iets noordelijker, aan de
zuidkant van het Netterdensche Broek werd teruggevonden. In de
Potjesweide bij Hoog-Keppel, Bronkhorst werd 2 april een roepend
exemplaar aangetroffen en vanuit de Jezuïetenwaai werd één
roepende doorgegeven. Wederom in de Jezuïetenwaai fotografeerde men 4 april een
adult man en vrouw en de volgende dag trof iemand een zingende man aan in het Erfkamerlingschap. Op 22 april werd er hier weer een roepend gehoord. In
de Oude Rijnstrang ter hoogte van het Berghoofdseveer riep er een op
18 april, de laatste waarneming in april.
Nestbouw Rijnstrangen, Aerdt
In de zuidelijke strang van de Oude
Rijn bij Aerdt trof Romke Aukema op 24 mei een roepende
Buidelmees aan. Toen hij op 31 mei hier weer een vogel meldde, een
adulte man, besloten de volgende dag Andele Boorsma en Remco Wester
op onderzoek uit te gaan. Direct bij aankomst liet de vogel zich al
horen en was ook in de tijd er na regelmatig vocaal actief. Vanaf de
dijk werd toen post gevat, waarna al spoedig een nest in aanbouw werd
gevonden. Deze hing in een wilg aan de rand van een populierenbosje langs de strang. Besloten werd
eenmalig kort het populierenbos te doorlopen, om te kijken of er meer
nesten aanwezig waren, en hoe de bereikbaarheid was in verband met
eventuele toekomstige verstoring.
 |
| Buidelmeesnest, goed verborgen, Oude Rijnstrang, Aerdt, 1 juni 2014 (©Remco Wester) |
Er werden niet direct andere nesten
aangetroffen. Het bos was door de aanwezigheid van een kreek echter
zeer moeizaam te betreden. Het nest zelf was wel goed te bereiken
aangezien de boom waar deze in hing op een zandrug stond. De toegang er toe werd later met takken aan het oog onttrokken. Het nest was half in aanbouw, er
kon nog dwars doorheen worden gekeken. In de observaties er na bleek
het mannetje wel druk doende deze verder af te bouwen. Dit gebeurde
niet met regelmaat en vaak was de man langere tijd afwezig en werd dan
alleen roepend gehoord. In overleg met Romke werden binnenkomende
waarnemingen bij waarneming.nl voortaan onder een automatische
embargo geplaatst. Op 2, 6 en 7 juni bezochten een aantal vogelaars ook de locatie, waarbij ze de Buidelmees ook fotografeerden. Na 7 juni hielden
de waarnemingen 'ineens' op. Bij een controle op 11 juni leek het
nest iets verder dicht gebouwd, maar de slurf ontbrak nog steeds.
Van het mannetje geen spoor. Dit 'spontane' gedrag van verdwijnen, en
het nest half afgebouwd achterlaten, is bekend van mannetjes die geen
vrouwtje kunnen vinden. Juist het afmaken, het aanbouwen van de
ingang, gebeurd pas wanneer een vrouwtje is verleid om te blijven
(bron: Sovon: soortinformatie). In het najaar van 2014 werden geen opvallend hogere aantallen gemeld. Alleen bij Netterden verbleef 30 september een groepje van vier, misschien wel dezelfde vier zaten 2 oktober bij Schuytgraaf, Arnhem. Twee late foerageerden op 22 oktober bij Elburg.
 |
| Buidelmeesnest in aanbouw, Rijnstrang, Aerdt, 1 juni 2014 (©Andele Boorsma) |
Ook in 2015 territoria
In 2015 leverden de rietvelden bij Elburg wederom de eerste waarnemingen voor het jaar op. Een paartje pleisterde daar toen van 17 tot en met 20 maart, waarna nog eenmaal solitairen in april en mei werden gemeld. In de Rijnstrangen kwamen in april, mei en juni vanaf een paar locaties weer meldingen, waaronder van territoriale exemplaren. Een nest werd deze keer echter niet gevonden. Wel werd bij toeval er een nabij Brakel gevonden, over verdere broedresultaten op deze locatie zijn geen resultaten bekend.
 |
| Buidelmeesnest, Brakel, 27 mei 2015 (©Andele Boorsma) |
De laatste bekende territoria in de
Gelderse Poort, waarbij ook nestbouw werd vastgesteld, dateren uit 2007
en 2008 (Erfkamerlingschap, Lobith) en 2009 (Groenlanden)
Dankwoord
Graag dank ik de fotografen van de foto's die in dit artikel zijn gebruikt voor hun toestemming hiertoe. Dankzij gegevens uit waarneming.nl en persoonlijke informatie van waarnemers kon een reconstructie worden gemaakt.
Referenties
Bekhuis, J., Nienhuis, J., Wymenga, E.,
Beemster, N. & van Beusekom, R. 1993. Opmars van de Buidelmees
Remiz pendulinus in Nederland in de periode 1988-1992. Limosa 66:
97-106
Boele, A, Hustings,F., van Bruggen,J.
van Dijk, A., Vergeer, J-W, & Plate, C. 2014. Kolonievogels en
zeldzame broedvogels in Nederland in 2010 en 2011. Limosa 87: 1-19
Boele A., van Bruggen J., Hustings F.,
Koffijberg K., Vergeer J.W. & Plate C.L. 2014. Broedvogels in
Nederland in 2012. Sovon-rapport 2014/13. Sovon Vogelonderzoek
Nederland, Nijmegen
Boele, A., van Bruggen, J., Hustings, F., Koffijberg, K., Vergeer, J.W. & van der Meij, T. 2016. Broedvogels in Nederland in 2014. Sovon-rapport 2016/04. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen.
van den Hoek, B. 2012. Broedvogels van
het Rietveld Elburg 2011. Vogelbeschermingswacht Noord-Veluwe i.o.v.
Staatsbosbeheer, regio oost. Harderwijk
Majoor,F., de Boer, V. & van
Diermen, J. 2008. Broedvogels in de Gelderse Poort in 2007. trends
vanaf 1990 en recente ontwikkeling 2002-2007.
SOVON-inventarisatierapport 2008/03. Sovon Vogelonderzoek Nederland,
Beek-Ubbergen
Majoor, F. & van Diermen, J. 2012.
Broedvogels in de Gelderse Poort 2010 en 2011. Mourik 38(3): 86-97
Vlek, R. 2013. Een 17e-eeuwse
broedgeval van Buidelmees in de Bommelerwaard. Limosa 86: 20-24
Wieland, A.P. 1999. Wintergevallen van
Buidelmees in Nederland. Dutch Birding 21(1): 37-39
Webreferenties
Birdlife International - factsheet Buidelmees
Sovon:
Waarneming.nl - Gelderland - Buidelmees
WAARNEMINGEN EN INFORMATIE GEZOCHT
Heeft u nog een Buidelmees in
Gelderland ergens in een notitieboekje staan, of heeft u weet van
mogelijk nog onbekende waarneming(en)?
Alle informatie, (zeker!)
beeldmateriaal of documentatie over deze soort is zeer welkom! Deze
kunt u, evenals opmerkingen of vragen, mailen aan:
avifaunavangelderland@gmail.com.
____________________________________
Bezoek ook de website Avifauna van
Gelderland https://avifaunavangelderland.wordpress.com/
Geen opmerkingen:
Een reactie posten