Citroenkwikstaart in nieuw natuurontwikkelingsgebied onder Arnhem

Citroenkwikstaart, 2kj ♂, Kampsestraat, Bergerden, Overbetuwe, 29 april 2016 (©Alex Bos)

Om kwart over twee in de middag van 29 april 2016 ontdekte Erik de Waard een kwikstaart langs de Kampsestraat in Park Lingezegen onder Arnhem. Erik attendeerde Rob Zweers hierop die in de buurt was, en deze wist de kwikstaart te fotograferen. Hij plaatse de foto's op Waarneming.nl met een vraagteken, waarna Jochem van de Kamp deze ontmaskerde als een heuse Citroenkwikstaart. Om half zes die middag werd de tweede kalenderjaar man terug gevonden, waarna tot kwart over acht een twintigtal toegesnelde vogelaars deze leuke zeldzaamheid nog konden bekijken. Regelmatig mooi, maar vaak lastig te vinden in het gebied dat bezaaid is met paaltjes en linten vanwege de herontwikkeling van riet. 

Citroenkwikstaart, 2kj ♂, Kampsestraat, Bergerden, Overbetuwe, 29 april 2016 (©Rob Zweers)

De soort wordt nog steeds beoordeeld door de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna (CDNA). Indien aanvaard wordt dit het zesde geval voor Gelderland, met het zevende exemplaar.

Citroenkwikstaart, 1kj, Wageningse Bovenpolder, Wageningen, 18 augustus 2006 (©Marijn Prins. Bron Waarneming.nl)

Waarnemingen

CDNA aanvaard

1. 4-5 mei 1993 Yperenplas, Wilp, Voorst, adult ♂, foto (Peter de Vries e.a.)
2. 18 augustus 2006 Nevengeul, Wageningse Bovenpolder, Wageningen, 1e winter, foto (Marijn Prins e.a.)
3. 22 - 28 augustus 2008 Oude waal, Ooijpolder, Berg en Dal, 1e winter, foto, video, geluidsopname (Menno Hornman e.a.)
4. 19 - 20 augustus 2009 Oude Waal, Ooijpolder, Berg en Dal, 1e kalenderjaar, foto (Remco Wester e.a.)
5. 30 april - 1 mei 2012 Netterdensche Broek, Gendringen, Oude IJsselstreek, 2 (1e wk en adult ♀), foto (Rudie Schwartz ea)

(nog)niet beoordeeld

1. 29 april 2016 Kampsestraat, Bergerden, Overbetuwe, 2e kj, foto, video (Erik de Waard, Rob Zweers e.a.)

onzeker

1. 11-12 juli 2015 Drempt, Bronckhorst (Holmer Vonk)
2. 23 augustus 2015 Oene, Epe, overvliegend ZO (Jonathan Leeuwis, Jefta Leeuwis.

Citroenkwikstaart, eerste winter, Oude Waal, Ooijpolder, Berg en Dal, 25 augustus 2008 (©Menno Horman)

Toelichting
De eerste Citroenkwikstaart voor Gelderland was een fraai adult mannetje die bij de Yperenplas vergezeld werd door twee Roodkeelpiepers. De tweede bleef, zoals vaker gebeurd, slechts een dag aanwezig. Dat jaar betrof een recordjaar in Nederland met tenminste drie vogels. Het was destijds het vroegste najaarsgeval voor Nederland. De eerste winter die Menno Hornman bij de Oude Waal ontdekte op 22 augustus 2008 was gelijk een blijvertje en liet zich bekijken tot en met 28 augustus. Deze vogel zou ook nog op de 29e zijn gezin, maar is voor die datum niet beoordeeld. Zeer opmerkelijk was de vondst door Remco Wester en Jouke van der Zee het jaar er op, op 19 augustus 2009. Deze bevond zich namelijk op exact dezelfde plek in de Ooijpolder als die van 2008. 2009 en 2010 waren nieuwe recordjaren voor Nederland, met in beide jaren vier aanvaarde gevallen. De vondst van twee Citroenkwikstaarten, een eerste kalenderjaar en adult vrouwtje, bij Azewijn door Roel Schwartz op 30 april 2012 betekende het eerste geval voor Nederland van twee exemplaren bij elkaar. De volgende dag was er nog één aanwezig.

Citroenkwikstaart, eerste winter, Oude Waal, Ooijpolder, Berg en Dal, 19 augustus 2009 (©Jeroen Veeken)

Fenologie
De vroegste voor Gelderland waren de twee op 30 april en 1 mei 2012 bij Azewijn. De adult bij de Yperenplas 4 en 5 mei is daarna de enige mei-waarneming. De overigen werden allen in augustus waargenomen, waarbij die van de Oude Waal op 28 augustus 2008 de laatste waarneming in het jaar is.

Weblogs
19 augustus 2009 Déja vu met de Citroenkwikstaart (Remco Wester, remcowester.blogspot.nl)

Soortinformatie
Wildscreen Arkive. www.arkive.org
http://www.arkive.org/citrine-wagtail/motacilla-citreola/
BirdLife International. Species factsheet: Motacilla citreola
http://www.birdlife.org/datazone/species/factsheet/22718379

Afbeeldingen
18 augustus 2006 Nevengeul, Wageningen. Dutch Birding 2006, 28: 335, plaat 468
25 augustus 2008, Ooijpolder (Erik de Waard) Het vogeljaar 2008, 56(6): 284
22-28 augustus 2008 Oude Waal, Berg en Dal. Dutch Birding 2008, 30: 354, plaat 429; 362, plaat 444-445.
19 augustus 2009, Oude Waal, Ooijpolder, Berg en Dal. Dutch Birding 2009, 31: 326, plaat 432, 2009).
1 mei 2012. Azewijnsche Broek (Erik de Waard). Het vogeljaar 2012, 60(4): 187
30 april - 1 mei 2012, Azewijn, Oude IJsselstreek. Dutch Birding 2012, 34: 208, plaat 287.Waarneming.nl - Citroenkwikstaart - Gelderland
http://avi-gelderland.waarneming.nl/soort/photos/239

Video's
29 april 2016 Citroenkwikstaart, Kampsestraat, Overbetuwe (Herrald Damen)
29 april 2016 Citroenkwikstaart, Kampsestraat, Overbetuwe (Herrald Damen)

Citroenkwikstaart, adult ♂, Yperenbergplas, Wilp, Voorst, 5 mei 1993 (©Mark Zekhuis)

Webreferenties
Avifauna van Gelderland
https://avifaunavangelderland.wordpress.com/avifauna/soortenlijst-gelderland/citroenkwikstaart/
Dutchavifauna.nl
https://www.dutchavifauna.nl/species/citroenkwikstaart?all=1#records
Waarneming.nl - Gelderland
http://avi-gelderland.waarneming.nl/soort/view/239

Referenties
Anonymus. 2008. Uit Het Veld. Veldwaarnemingen 268 (CCLXVIII). Het vogeljaar 56(6): 276-285
Anonymus. 2012. Uit Het Veld. Veldwaarnemingen 289 (CCLXXXIX). Het vogeljaar 60(4): 180-189
Barthel, P.H. & Schmidt. 1990. Hinweise zur Bestimmung der Zitronenstelze Motacilla citreola. Limicola 4: 149-182
Gerritsen, W. & Ernens, E. 2012. Oranje boven, leve de Citroenkwik. Azewijncollectief ontdekt twee Citroenkwikstaarten op 30 april 2012. Vlerk 29(4): 143-144
Haas, M., Slaterus, R. & CDNA. 2015.Rare birds in the Netherlands in 2014. Dutch Birding 37(6): 361-391
Hornman, M. 2008. Citroenkwikstaart bij de Oude Waal. Mourik 34(3): 90
Ovaa, A., Groenendijk, D., Berlijn, M. & CDNA. 2009. Rare birds in the Netherlands in 2008. Dutch Birding 31(6): 331-352
Ovaa, A., Groenendijk, D., Berlijn, M. & CDNA. 2011. Rare birds in The Netherlands in 2009. Dutch Birding 32(6): 363 - 383
Ovaa, A., Groenendijk, D., Berlijn, M. & CDNA. 2011. Rare birds in the Netherlands in 2010. Dutch Birding 33(6): 357-376
Ovaa, A., Groenendijk, D., Haas, M., Berlijn, M. & CDNA. 2013. Rare birds in the Netherlands 2012. Dutch Birding 35(6): 357-379
van der Vliet, R.E., van der Laan J, Berlijn M & CDNA. 2007. Rare birds in the Netherlands in 2006. Dutch Birding 29(6): 347-374
de Vries, P. & Ebels, E.1993. DB Actueel Citroenkwikstaart eindelijk twitchbaar. Dutch Birding 15: 143-144
de Vries, P. E.1995. Citroenkwikstaart te Wilp in mei 1993. Dutch Birding 17(2): 66-68
Wiegant, W.M. & Steinhaus, G.H. 1996. Zeldzame en schaarse vogels in Nederland in 1993. Limosa 69(1): 13 - 21

Citroenkwikstaart, 2kj ♀, Netterdensche Broek, Oude IJsselstreek, 1 mei 2016 (©Erik de Waard)

Dankwoord
Graag wil ik de fotografen hartelijk danken voor het mogen gebruiken van hun foto's bij dit artikel.

Tekstsamenstelling
Remco Wester, 2 mei 2016
 
Waarnemingen en informatie gevraagd
Heeft u nog een Citroenkwikstaart in Gelderland ergens in een notitieboekje staan, of heeft u weet van mogelijk nog onbekende waarneming(en)?
Alle informatie, beeldmateriaal of documentatie over deze soort is zeer welkom! Deze kunt u, evenals opmerkingen of vragen, mailen aan: avifaunavangelderland@gmail.com.

Bezoek ook de website Avifauna van Gelderland
http://avifaunavangelderland.wordpress.com/