donderdag 10 september 2015

Kuifaalscholver 'eindelijk' op de Gelderse lijst!

al bijna 100 jaar in Gelderland, nu de 'erkenning'


Als avifaunavogelaar kun je uren rondstruinen in je werkveld, en zijn tijdens de tochten door de jaargangen vele leuke soorten en aantallen gegarandeerd. Zaak is de juiste uit de notities goed over te nemen. Netjes om mijn valkuil heen laverend -beperk je tot een paar soorten per keer anders verdwaal je- worden waarnemingenrubrieken vanaf 1800 afgestoft. Je raakt gewend aan curieuze waarnemingen: het zijn vogels en die kunnen vliegen. Van maffe locaties kijk ik dan ook al niet meer op. (Zeekoet die zich dood vliegt tegen de afrastering van een fazanterie op de Hoge Veluwe (6 april 1938), Huh? Jep...)

Kuifaalscholver, Paarse Strandloper en Zwarte Rotgans. Sinds mijn literaire zoektochten is er een setje soorten ontstaan waarvan ik hoop, gevoed door gevallen in omringende provincies, er ooit een keer een goed gedocumenteerd geval uit te pulken. Inderdaad: potentiële nieuwe plusjes voor de provincielijst. Van bovenstaande drie is nu een half handje halve waarnemingen vergaard, maar geen enkele is 100% zeker. Met enig 'jaloezie' denk ik telkens aan de Engels geringde Kuifali, die diep in Limburg voor apegapen bij een klooster werd opgeraapt (21 feb 1953) of de Paarse Strandlopers, nét over de provinciegrens bij de buren, langs de Zuiderzeekust. Een kustlijn die overigens veel waarnemingen van bijzondere soorten kent, maar waarvan zinnen er over vaak eindigen met '...langs de Zuiderzeekust bij Kamperhoek', of '...aan de monding van de Eems'. En dat is geen Gelderland...
Natuurlijk is het niet zo negatief als hier verwoord. Informatie boven water halen uit vervlogen tijden is een spannende bezigheid die dwingt tot secuur lezen. En juist een gerichte tunnelvisie naar de ene soort leidt wel eens tot struikelen over een klein zinnetje bij de ander.
Zoals bij een tekst over de Gekuifde Aalscholver in een waarnemingenrubriek door C.G.B. ten Kate in een Limosa uit 1953. Met onderaan één regeltje: "waaronder 2 eveneens ver in het binnenland (Schaarsbergen en Lutterzand); sindsdien werden geen nieuwe gegevens bekend (t. K).] "
Kuifaalscholver Schaarsbergen. In:
ten Kate, C.G.B. 1953. Ornithologie van Nederland, 1952-II en 1953. Limosa 26(3) 109 - 110
Gekuifde Aalscholver en Schaarsbergen. Twee woorden bij elkaar die een alarmbel laat rinkelen. Helaas geeft ten Kate geen verdere details en de uitgave waar hij naar verwijst, De Nederlandsche Vogels door oa Eijkman, heb ik niet. Om die reden gaat dan ook een korte mail naar Ruud Vlek, die zich al lang met historische waarnemingen bezig houdt. 'Weet jij misschien iets over...'. Doorgaans stel ik mijn vraag enthousiast. Maar dit is een Kuifaalscholver. Uit het setje 'hopelijk'. De verwachting is dus laag...

Diezelfde middag gaan de haren op m'n arm overeind bij het lezen van de mail door Ruud aan Bé van Kuik, beheerder van de vogelcollectie van museum Twentse Welle in Enschede. Er zit blijkbaar méér achter die regel tekst! En ja hoor: een tweede kalenderjaar ♂ werd, mogelijk door de westenstorm met windkracht 9 op 13 en 14 januari 1916, 'gedropt' bij 'Schaersbergen'. Hier werd hij op 17 januari 1916 'verzameld' (geschoten dus...) uit een boom, en vervolgens opgezet door preparateur Christiaan Eijkman (1882-1965). Tevens neemt hij hem, onder 'nr 2', op in zijn collectie. Hoewel in een artikel Eijkman in één zin rept over 'Schaarsbergerheide' als vindplaats van de vogel, vermeld het label bij de opgezette vogel alleen 'Schaarsbergen'. Het gebied Schaarsbergerheide is niet op historische kaarten te vinden en evenmin bekend bij de Historische Kring Schaarsbergen.

Een deel van de Eijkman-collectie, inclusief Kuifaalscholver, ging vervolgens over naar het museum in Enschede, waar onder nummer NME 300000029 deze eerste en tot heden enige goed gedocumenteerde Kuifaalscholver voor Gelderland zorgvuldig wordt bewaard. Op 10 september ontving ik van Bé van Kuik foto's van de aalscholver. Een juichkreet ontsnapt me: eindelijk die 'Gekuifde Waterraaf' van het kleine lijstje 'ik hoop...' naar de grote van Gelderland. Nu die Paarse Strandloper... 

Van de Kuifaalscholver zijn tot heden drie waarnemingen verzameld, allen nog zonder detailinformatie. Natuurlijk wordt er aan gewerkt deze boven water te krijgen 
  1. 30 maart 1980 Yperenplas, Wilp, Voorst, subadult (F. Ellenbroek, M. van Lokven, G. Groot Koerkamp)
  2. 5-12 september 1981 Redichemse Waard, Culemborg, juveniel [archief NVWC]
  3. 7 september 1983 Redichemse Waard, Culemborg, 1e kj [archief NVWC]


Dankwoord
Mijn grote dank gaat uit naar Bé van Kuik, die op 2 september de vogel opzocht in de collectie en op 10 september de bevestigende foto's toezond. En natuurlijk naar Ruud Vlek die met zijn literaire aanvullingen en mail deze ontknoping in gang zette. 

(tekst: Remco Wester, 10 september 2015)


WAARNEMINGEN EN INFORMATIE GEZOCHT
Heeft u nog een Kuifaalscholver in Gelderland ergens in een notitieboekje staan, of heeft u weet van mogelijk nog onbekende waarneming(en)? 
Alle informatie, beeldmateriaal of documentatie over deze soort is zeer welkom! Deze kunt u, evenals opmerkingen of vragen, mailen aan: avifaunavangelderland@gmail.com.
____________________________________
Bezoek ook de website Avifauna van Gelderland 

Geen opmerkingen:

Een reactie posten