woensdag 12 augustus 2015

De Waterrietzanger in Gelderland

Het 'Bokje' onder de rietzangers: algemener dan gedacht?
Waterrietzanger, 1kj (links), met Rietzanger, Ooijse Graaf, Berg en Dal, ringvangst, 11 augustus 2013 (©Bram Ubels)
Het beperkte voorkomen per jaar, namelijk enkele weken tijdens de najaarstrek, en zijn vaak verborgen leefwijze in specifieke, vaak lastig te overziene habitats, lijken de reden voor de weinige veldwaarnemingen van de Waterrietzanger in Gelderland. Ringvangsten doen echter vermoeden dat deze soort meer doortrekt dan gedacht. Gerichte en intensieve zoekacties in geschikt habitat zouden in augustus wel eens lonend kunnen zijn. De Waterrietzanger werd door de Commissie Dwaalgasten Nederlandse Avifauna (CDNA) geregistreerd tot 1 januari 1977 en beoordeeld van 1977 tot en met 1992. Vanaf 1 januari 1993 vindt beoordeling plaats door onder andere Waarneming.nl. De gevallen van vóór 1980 werden bij de herziening van de Nederlandse Avifaunistische Lijst in 1996 niet opnieuw beoordeeld. Door het Vogeltrekstation opgegeven ringvangsten in 1989-1992 werden automatisch aanvaard, niet ingediende ringvangsten in 1977-1988 worden niet vermeld op Dutchavifauna.nl. Vanuit de verwachting dat determinatie in de hand tegenwoordig geen probleem zal zijn, worden vanaf 1 januari 1993 ringvangsten automatisch goedgekeurd en opgenomen in de Avifauna van Gelderland.

Waarnemingen
Tot heden zijn voor Gelderland 57 waarnemingen bij elkaar gesprokkeld, liggend tussen tussen 9 april en 22 september. Uiteraard zoeken we verder, in archieven van onder andere Sovon en het Vogeltrekstation zal ongetwijfeld nog onbekende data zitten. Van de 57 zijn er 37 aanvaard en 20 niet beoordeeld. Een uitwerking van waarnemingen per maand is als volgt: april (3), mei (3), juni (2), juli (2), augustus (36) en september (11). Splitsing van piekmaand augustus in decades laat het volgende zien: eerste decade (13), tweede (18) en derde (5). De afname eind augustus gaat over in een rustige eerste septemberdecade, waarna de tweede decade een flinke opleving kent. Hier moet echter rekening worden gehouden met ringersinspanning. Een regelmatige werkwijze levert een ander doortrek- of voorkomenspatroon op, dan wanneer af en toe, of tijdelijk zelfs niet wordt geringd. 

De eerste, en tweede Waterrietzanger voor Gelderland werden op 13 juni 1911 bij Wageningen ontdekt door G. Wolda. Pas op 6 augustus 1927 volgde de tweede, nabij Empe, Voorst. De ringvangst van 11 augustus 1977 bij Pannerden, Rijnwaarden is het eerste door de CDNA aanvaarde geval voor Nederland. De aantallen in Gelderland lijken, in landelijke navolging, jaarlijks te kunnen schommelen, maar soms werden ze ook jaren achtereen gezien, zoals van 1958-1960 (met in '59 drie waarnemingen), 1976-1979, 1986-1993 en 2010 tot en met 2015. De vroegste trekker zat op 9 april 1960 bij de Noordberg onder Renkum. De laatste van het jaar hing 22 september 1989 in een ringersnet bij Hoophuizen.

Broedvogels
Er zijn voor Gelderland twee jaren met territoriale of waarschijnlijk broedende vogels. Bij de eerste, vanaf 13 juni 1911 in het Binnenveld bij Wageningen (zie boven), dacht G. Wolda in eerste instantie aan een paar, hoewel beide vogels zongen. Later hield hij het op twee mannetjes, die elk een Zegge-veld bezetten tussen de Slag- en de Veensteeg. Van het duo, inmiddels gezien door meerdere personen, bleek op 14 augustus er een spoorloos, waarschijnlijk door het vroegtijdig maaien van zijn veld. De ander bleef territoriaal tot de dag dat ook zijn zeggeveld werd gemaaid, 12 september, om daarna eveneens te verdwijnen. Een schets door G. Wolda van een van de vogels staat in De Levende Natuur 17(4): 79-83. De tweede melding komt uit de Ooijpolder. Langs het Meertje nam A. Daanje op 14 juni 1931 twee rietzangers waar, die hij determineerde als Waterrietzanger. Uit het gedrag, de datum en het soort biotoop meende hij dat het zeer waarschijnlijk om een broedgeval ging. Opmerkelijk is een melding van mei 1952, genoemd in de Avifauna van Midden-Nederland. In die maand zouden "regelmatig langs de Linge bij Spijk" Waterrietzangers zijn gezien. Nadere details ontbreken helaas echter.

Ringonderzoek
Een regelmatiger voorkomen in Gelderland dan vermoed, lijkt gesterkt door de 31 ringvangsten van 34 vogels,, verdeeld over juli (1), augustus (26) en september (4). Stuwing door de brede Randmeerwateren zal een reden zijn dat het zwaartepunt met 26 van de 31 vangsten in Gelderland bij de ringbanen langs het Veluwemeer ligt: negentien in de Korte Waarden bij Elburg, vijf ten noorden van Elburg langs het Drontermeer, twee bij Hoophuizen langs het Veluwemeer en één bij Nijkerk (31 augustus 1968). De overige vier ving men in de Rijnstrangen (11-08-1977 en 01-09-1978), de Ecodelta bij Doesburg (06-08-2011) en de Ooijse Graaf in de Ooijpolder (11-08-2013). Uit het voorjaar zijn geen ringvangsten bekend.

Dankwoord
Een woord van dank richt ik hier graag aan Benno van den Hoek van Vogelbeschermingswacht Noord-Veluwe, die van mij regelmatig allerlei vragen over het VBW-archief, ringvangsten en andere waarnemingen op zich af krijgt. En telkens levert zijn medewerking weer interessante en waardevolle informatie, nuttige correcties en bruikbare tips op. Zo ook over de Waterrietzanger.
Graag dank ik Bram Ubels voor het mogen gebruiken van zijn foto!

(tekst: Remco Wester, 12 augustus 2015)


WAARNEMINGEN EN INFORMATIE GEZOCHT
Heeft u nog een Waterrietzanger in Gelderland ergens in een notitieboekje staan, of heeft u weet van mogelijk nog onbekende waarneming(en)? 
Alle informatie, beeldmateriaal of documentatie over deze soort is zeer welkom! Deze kunt u, evenals opmerkingen of vragen, mailen aan: avifaunavangelderland@gmail.com.
____________________________________
Bezoek ook de website Avifauna van Gelderland 

Geen opmerkingen:

Een reactie posten