 |
| Grote Stern, adult, overvliegend, de Meeuwseacker, Nijmegen, 24 juli 2014 (©Tom van den Berge) |
Historie
Over de Grote Stern in Gelderland in het historisch verleden weten we op dit moment nog niet zo heel veel. Hiervoor zal niet alleen bekende literatuur verder doorgespit moeten worden, ook zullen in werkgroeparchieven en dagboeken waarschijnlijk de nodige onbekende waarnemingen staan De eerste bekende waarneming voor de provincie dateert 'pas' van 22 september 1939, toen bij Olst een exemplaar zuidwestwaarts langs de IJssel trok en vervolgens Gelderland invloog. Nauwelijks twee jaar later is in Ardea te lezen over de trek in augustus en september 1939 van tientallen tot honderden Grote Sterns langs de kust van Harderwijk. Langs dezelfde kust zag A.A.Tjittes ook in augustus 1940 'veel' Grote Sterns. Dat de soort al veel eerder in de provincie moet hebben rondgevlogen, wordt gesterkt door waarnemingen zoals uit 1929: op 14 september was C.G.B. ten Kate getuige van massale doortrek langs Kampereiland. Van zonsopgang tot in demiddag passeerden toen duizenden vogels.
Vanaf 1956 werden een aantal eilandjes, nét in Flevoland gelegen, in het Veluwemeer bezet gehouden door een wisselend aantal broedparen tot in ieder geval 1964. Na 1964 verdween de Grote Stern weer als broevogel van het Veluwemeer. De vroegste in het jaar is de adult zomerkleed van 12 april 1985 bij het zandgat bij IJzendoorn. De laatsten twee, adulten, lieten 1 oktober 2005 de IJssel bij Dieren achter zich en verdwenen noordwestelijk de Veluwe op.
Broedvogels
Vanaf begin 1954, ten tijde van de ontwikkeling van Flevoland, werden een aantal eilandjes aangelegd in het Veluwemeer-Noord (drie; thans Drontermeer) en Veluwemeer-Zuid (vier). Deze eilandjes liggen allen nét in Flevoland, de provinciegrens ligt er soms pal oostelijk langs. In 1955 vestigden zich op drie eilandjes Grote Sterns, maar verder dan een vermoeden van broeden kwam men in dat jaar niet. Het jaar er op lagen op de eilandjes in totaal 34 nesten, welk aantal in 1957 verdriedubbelde naar 94: 90 nesten op twee eilandjes in Noord en vier nesten op een eiland in Zuid. Tot in ieder geval 1964 werd op deze eilandjes gebroed. Of de Grote Stern in die tijd daadwerkelijk ook in Gelderland heeft gebroed wordt nog uitgezocht.
Niet-broedvogels
De Grote Stern is in Gelderland waargenomen in alle maanden van april tot en met oktober. Voordat Flevoland werd aangelegd, was de Grote Stern een regelmatige verschijning langs de Zuiderzeekust. In mei en juli 1939 werden geregeld enkele vogels gezien langs het IJselmeer van Harderwijk tot Amsterdam. De voorjaarstrek, van begin april tot eind mei was beduidend rustiger dan de najaarstrek van eind juni tot in oktober, die over de Zuiderzee, zoals hierboven beschreven, soms massaal kon zijn. Vaak namen in de eerste twee weken van augustus de aantallen toe, om vervolgens langzaam weer te zakken. Maar ook in september vond soms flinke doortrek plaats. Men vermoedde toen dat deze vogels de IJsselmeerkust westwaarts volgden en later gedeeltelijk langs het Noordzeekanaal naar zee trokken. Na de aanleg van Flevoland nam de Grote Stern in Gelderland flink af: sinds de jaren zeventig is het een onregelmatige gast die niet elk jaar wordt gezien.
Een flink aantal waarnemingen sinds 1980 lijkt te bestaan uit vogels die via het IJsseldal noord- of zuidwaarts trekken. Bij Arnhem wordt langs het Pannerdens Kanaal de sprong verder zuidwaarts naar de Waal gemaakt, vanwaar de doorsteek naar het Maasdal volgt. Eveneens een groot aantal waarnemingen, zoals boven de Lek bij Culemborg of de Waal bij Zaltbommel, betreft sterns die de Nederrijn, Waal of Maas westwaarts volgen. Deze vogels zouden afkomstig kunnen zijn van de IJsselroute, waarbij ze tussen Arnhem-Nijmegen dan naar het westen zijn afgebogen. Er zijn echter ook waarnemingen bekend van vogels die het rivieren-gebied verlieten en over land verder trokken, zoals de twee adult die op 1 oktober 2005 de IJssel bij Dieren verlieten en WNW-waarts de Veluwe op vlogen en de drie op 21 april 2014 bij Zutphen die noordooselijk het binnenland introkken. Ook van de Dwergstern is bekend dat deze 's nachts over de Veluwe trekt. Op 9 juli 2015 verbleef de gehele dag een adult op het Hilgelo bij Winterswijk, mogelijk de eerste waarneming van deze soort in de Achterhoek.
 |
| Grote Stern, 't Hilgelo, Winterswijk, 9 juli 2015 (©Guido Verhoef) |
Dankwoord
Graag dank ik Guido Verhoef en Tom van den Berge hartelijk voor het mogen gebruiken van hun foto's
(tekst: Remco Wester, 11 augustus 2015)
referenties
waarneming.nl - Gelderland - Grote Stern
archief vwg Arnhem,
archief VBW Noord-Veluwe.
WAARNEMINGEN EN INFORMATIE GEZOCHT
Heeft u nog een Grote Stern in Gelderland ergens in een notitieboekje staan, of heeft u weet van mogelijk nog onbekende waarneming(en)?
Alle informatie, beeldmateriaal of documentatie over deze soort is zeer welkom! Deze kunt u, evenals opmerkingen of vragen, mailen aan: avifaunavangelderland@gmail.com.
____________________________________
Bezoek ook eens de website Avifauna van Gelderland
Geen opmerkingen:
Een reactie posten